هر کدام از ما سبک متفاوتی از پوشش را ترجیح می‌دهیم. یکی شلوار جین و تیشرت را لباس مناسبی می‌داند، دیگری برای خالی کردن سطل زباله، کت و شلوار می‌پوشد. اما وقتی به دادگاه می‌رویم، قرار نیست سبک شخصی‌مان را ترویج کنیم. می‌رویم تا از حق‌مان دفاع کنیم و نتیجه بگیریم. پس لباس پوشیدن‌مان باید متناسب با هدف‌مان باشد.
البته دادگاه بر اساس قانون و ادله قضاوت می‌کند، نه لباس شما. اما پوشش شما تصویری از شخصیت‌تان ایجاد می‌کند که می‌تواند در فضای جلسه تأثیرگذار باشد؛ تاثیری که شاید مستقیم و ملموس نباشد، اما قطعاً وجود دارد.
در این یادداشت، اتیکت‌های رایج و ملاحظاتی را توضیح می‌دهم که تجربه نشان داده تاثیر مثبتی دارند. این نکات فقط برای جلسات رسیدگی نیست. در تمام مراجعات به دادگاه، برای پیگیری پرونده، پرسش سوال، ارائه توضیح، یا حضور به عنوان شاهد و مطلع نیز مناسب است رعایت شوند. منظورم از دادگاه، تمام مراجع قضایی است؛ دادگاه‌های حقوقی، کیفری، اطفال، انقلاب، دیوان عالی، دادسراها، و حضور نزد دادیار و بازپرس.
۱- پوشش رسمی داشته باشید
درست یا نادرست، اکثر افراد در محیط‌های جدی، کسانی را که رسمی‌تر لباس پوشیده‌اند بیشتر جدی می‌گیرند. دادگاه‌ها یکی از رسمی‌ترین اماکنی هستند که می‌توانید تصور کنید. برای این که جدی گرفته شوید، ترجیحاً لباس رسمی بپوشید.
فرض کنید با تیشرت و شلوار راحتی وارد دادگاه شده‌اید. حتی اگر حق کاملاً با شما باشد، لباس غیررسمی ممکن است این ذهنیت را تقویت کند که دادگاه را جای مهمی نمی‌دانید. این برداشت ممکن است کاملاً اشتباه باشد، اما چرا بی‌جهت برای خودتان دردسر درست کنید؟
مطابق عرف کشورمان، لباس رسمی برای مردان در مطمئن‌ترین حالت کت و شلوار ساده پارچه‌ای با رنگ تیره و پیراهن ساده است. پیراهن باید در شلوار قرار بگیرد. اگر این ترکیب را رعایت کنید، نپوشیدن کت هم اشکالی ندارد؛ باز هم رسمی به نظر می‌رسید. اگر شلوار پارچه‌ای مناسب ندارید، شلوار کتان ساده نیز می‌تواند تا حدی رسمی باشد. اما از تیشرت و شلوار جین حتماً پرهیز کنید؛ این‌ها قطعاً پوشش رسمی نیستند.
برای خانم‌ها، پوشیدن چادر کاملاً موجه است. در برخی دادسراها یا شعب خاص، گاهی الزامی است، هرچند چنین الزامی عمومیت ندارد. اگر چادر به سر نمی‌کنید، مانتو و پوششی را برگزینید که وقار و رسمیت لازم برای حضور در اماکن قضایی را داشته باشد. از آرایش غلیظ و استفاده افراطی از زیورآلات خودداری کنید. رنگ لباس‌تان جیغ و تند نباشد. برای مثال، یک مانتوی نارنجی با شال صورتی، صرف نظر از طرح و دوخت آن، مطابق عرف جامعه ما یک پوشش رسمی تلقی نمی‌شود.
۲- لباس‌تان بیش از حد خاص نباشد
لباس‌های رسمی می‌توانند خاص باشند، مثلا المان‌هایی داشته باشند که یا رایج نیست یا برداشت خاصی نسبت به ما ایجاد می‌کند. کراوات بخشی از یک پوشش رسمی محسوب می‌شود. ساعت رولکس المان رسمی است. لباس چند صد میلیون تومانی می‌تواند کاملاً رسمی باشد.
مثلاً کراوات بخشی از یک پوشش رسمی محسوب می‌شود، یا ساعت رولکس المان رسمی است، یا لباس چند صد میلیون تومانی می‌تواند کاملاً رسمی باشد.
این شدت از لوکس بودن، گاهی شاید مفید به نظر برسد. کسی که بابت سرقت صد هزار تومان متهم شده، شاید با این پوشش بعید به نظر برسد که به دنبال سرقت صد هزار تومان یا کلاهبرداری با مبالغ اندک باشد.
اما این تفسیرها سلیقه‌ای هستند. بالعکس شاید تصور ایجاد شود که شما با وجود قدرت مالی، حاضر نیستید حق مردم را بدهید یا با همین ظاهر دیگران را فریب داده‌اید.
چون سلیقه قاضی را نمی‌دانیم و ممکن است همین لباس برداشت متفاوتی ایجاد کند، معمولاً راه مطمئن‌تر این است که لباس‌تان بیش از حد لوکس و گران‌قیمت و خاص نباشد. متعارف باشد.
۳- تصنعی لباس نپوشید
گاهی افراد برای نمایش ویژگی خاصی، به پوششی روی می‌آورند که نه تنها با شخصیت واقعی‌شان همخوانی ندارد، بلکه صداقت آن‌ها را زیر سؤال می‌برد. تصور کنید فردی که در یک مهمانی شبانه دستگیر شده، در جلسه دادگاه با پیراهنی که دکمه‌هایش را تا انتها بسته و تسبیحی در دست، حاضر می‌شود.
یک قاضی در طول دوران خدمت خود، صدها بار با چنین صحنه‌هایی مواجه شده است.
این تلاش‌های تصنعی نه تنها کسی را فریب نمی‌دهند، بلکه می‌توانند وضعیت شما را بدتر کنند. قضات با تجربه، به راحتی تظاهر را از واقعیت تشخیص می‌دهند. این‌گونه اقدامات به ندرت دیدگاه مثبتی ایجاد می‌کنند و اغلب نتیجه عکس می‌دهند. یک لباس رسمی، متعارف و بدون افراط و تفریط، همواره انتخاب هوشمندانه‌تر و امن‌تری برای شماست.
۴- بهتر است خالکوبی‌ها را بپوشانید
داشتن یا نداشتن خالکوبی لزوماً چیزی نیست که مبنای قضاوت باشد. اما تصور کنید شخصی بابت ضرب و جرح متهم است و روی مچ دستش «بکش یا بمیر» خالکوبی کرده، یا پشت گردنش بارکدی شبیه بارکد قاتل بازی‌های رایانه‌ای هیتمن تتو کرده، یا روی گردنش رد عمیق چاقوست. هر چقدر مثبت‌اندیش باشیم، چنین خالکوبی‌هایی ممکن است باعث شود احتمال وقوع آن جرم را بیشتر تصور کنیم.
با این که مقام رسیدگی‌کننده قرار نیست بر اساس چنین چیزهایی قضاوت کند، عقل حکم می‌کند خودمان هم بی‌جهت کار قضاوت را سخت‌تر نکنیم. اگر در نقاطی از بدن مانند گردن، صورت یا دست‌ها، خالکوبی یا علائم خاصی دارید که با یک پوشش آستین بلند یا یقه بسته پوشانده می‌شود، منطقی است لباسی را انتخاب کنید که آن‌ها را پنهان کند.
۵- کفش مناسب بپوشید
بدیهی است که در دادگاه نباید صندل و دمپایی بپوشید، چون رسمی نیست. ضمن این که بدیهی است لباس رسمی‌تان را نباید با کفش ورزشی ست کنید، چون در دادگاه قرار نیست پیاده‌روی یا تمرین یوگا کنید. چکمه‌های بلند و کفش‌های پر زرق و برق هم گزینه‌های مناسبی نیستند.
ضمن این که در مورد خانم‌ها، اگر با کفش پاشنه بلند راحت نیستید و ممکن است تعادل خود را از دست بدهید، انتخاب یک کفش عادی بهتر از این است که وقتی شما را صدا می‌کنند تعادل‌تان را از دست بدهید و زمین بخورید.
۶- مرتب و منظم و تمیز بپوشید
یک لباس رسمی اگر کثیف، نامرتب یا چروک باشد، تمام تأثیرگذاری خود را از دست می‌دهد. استرس روز جلسه یا عجله برای رسیدن به دادگاه، گاهی باعث می‌شود افراد در انتخاب لباس خود دقت کافی نکنند و با ظاهری نامرتب حاضر شوند.
برای جلوگیری از این اتفاق، از چند روز قبل، لباس مناسب خود را انتخاب، شست‌وشو و اتو کنید. مطمئن شوید پارگی یا لکه‌ای روی آن وجود ندارد. همین دقت را در مورد کیف و کفش خود نیز به کار ببرید. آراستگی شما، نشانه احترام شما به خودتان و جایگاهی است که در آن حضور یافته‌اید.
پوشش شما تنها بخشی از آمادگی شما برای حضور در دادگاه است. این یک ابزار کمکی برای ارائه تصویری موقر و جدی از خودتان است تا بتوانید با تمرکز کامل، بر محتوای دفاع و ارائه ادله خود مسلط باشید. اگر علاوه بر ظاهر، نگران محتوای دفاع خود هستید و نمی‌دانید چگونه باید پرونده‌تان را ارائه دهید، می‌توانیم برای تحلیل دقیق‌تر و ایجاد یک استراتژی دفاعی منسجم، با هم گفتگو کنیم.
شما یادداشت شماره 1 از مجموعه در دادگاه چگونه باشیم؟ را مطالعه کرده‌اید. یادداشت‌های این مجموعه به ترتیب عبارتند از: